Betekenisvolle context

een methode die werkt

Orde in de klas. Een thema waar iedere leerkracht mee te maken krijgt en waar startende leerkrachten vaak de meeste moeite mee hebben. Gelukkig zijn er tal van klassenmanagement-tools die je daarbij kunnen helpen. Zodat de leerlingen netjes doen wat jij zegt en het rustig blijft in de klas. Ben je het hiermee eens, vooral met deze laatste zin, lees dan niet verder… Orde en rust in de klas lijkt voor de meeste leerlingen en leerkrachten fijn en helpend, maar kijk eens ietsje verder. Is er echt rust? En belangrijker; hoe is die rust tot stand gekomen en is er welbevinden? Want dát is een veel betere voorspeller voor een fijne klas en uiteindelijk voor leerresultaten. Politiestaat Vergelijk het maar eens met vrijheid. Dat is wat we wel graag willen in ons land. Voor vrijheid is echter ook veiligheid nodig, toch? Voor veiligheid hebben we politie en justitie. Voor méér veiligheid zouden we ook meer politie en toezicht kunnen instellen. Trekken we dat door, dan komen we in een politie- en surveillance-staat; superveilig (voor wie geen kwaad in de zin heeft), maar dan is het oorspronkelijke doel – Vrijheid – verloren gegaan. Terug naar de klas en de tools die leerkrachten hanteren; stiltegebaren, stoplichten, timers, klassenregels, beloningen voor goed gedrag, straffen bij overtredingen, escalatieladders. Voelt toch een beetje als een politiestaat of niet? Gehoorzaamheid of zelfsturing? Wat leren we kinderen als we hun gedrag op die manier sturen? Gehoorzaamheid. Is dat wat we ze wíllen leren? Of hebben we in de wereld van morgen kritische denkers en zelfsturende mensen nodig die op basis van een stevig moreel kompas in iedere situatie de juiste keuzes kunnen maken, voor henzelf en de maatschappij? Mensbeeld ‘Ja maar’ – hoor ik je denken. ‘Leerlingen hebben duidelijkheid nodig en grenzen en je kunt ze toch niet zomaar….’. Daarmee raak je direct aan het wereld- en mensbeeld waarmee we deze maatschappij en het onderwijs hebben ingericht: de mens zou inherent ‘slecht’ zijn. Hij moet de juiste kant op geduwd (straf) of getrokken (beloning) worden. Maar wat als.. ieder mens gewoon behoeften heeft en ieder mens graag anderen tegemoetkomt wanneer hun eigen behoeften bevredigd zijn. Dit stelt de Amerikaanse psycholoog Marshall Rosenberg in zijn model voor ‘geweldloze communicatie’ (ook wel verbindende communicatie). Zelfdeterminatietheorie En wat zijn die behoeften dan waaraan voldaan moet worden om de beste kant van de mens naar boven te laten komen? Daar heeft de psychologie al ruim 20 jaar een antwoord op. Deci &Ryan stellen in hun Zelfdeterminatietheorie (ZDT) dat ieder mens drie psychologische basisbehoeften heeft; Autonomie, Verbondenheid, Competentie. En nee, dat dat staat niet gelijk aan ‘laat ze doen wat ze willen, bedek het met de mantel der liefde en maak het ze niet te moeilijk.’ Wat het wel is? Daar gaan we dieper op in in volgende artikelen. Orde en rust zijn dus ten eerste niet heilig en ten tweede ook te bereiken via andere wegen dan drang, dwang en ‘gedrilde’ leerlingen. Schoolregels moet je kunnen uitleggen en je zou er regelmatig met de leerlingen op moeten reflecteren (levert deze regel datgene op waar die voor bedoeld is, vinden we dat doel überhaupt nog nuttig?). Met klassenregels ga je spaarzaam om, je maakt ze samen en niet alleen in de gouden weken, maar het hele schooljaar kijk je met elkaar wat nog werkt en wat nog nodig is. Maar bovenal creëer je in een klas een sfeer van gelijkwaardigheid waarbinnen ieder kind voorzien wordt in zijn of haar behoeften; je zult merken dat je dan nog maar heel weinig regels nodig hebt.